"Tur gutu'n!" og andre dyreforteljingar

So mykje rart kann henda når du bur på fjellet um sumaren. Dyrelivet er annarleis der en midt i byen, til dømes. (No reknar eg ikkje med urbane elgar.) Her kjem eit par stutte stubbar med Dyreminni fraa Sumaren 2010, med bilæte attåt. Kann henda vert det fleire òg - eg skal uppi der att um ei drjug vika.

I. "Å hen vart det 'ta 'n?" 

Tri gonger sat det ein liten hareunge attum veslehuset vårt, men brådt vart 'n burte. "Å hen vart det 'ta 'n?" tenkte eg då. Svaret gjev seg sjølv: Ingen veit kvar haren hoppar. Det er eit ordtøke, dei kallar, og no fekk eg stadfest til gagns at det er vonlaust for eit vesalt menneskeauga å sjå - og dimed vita - kvar haren hoppar. Denne vesle spretten tjoks og floks millom tette og lyngklædte tuvor, og vips! so var 'n heilt burte.

Me tek det ein gong til, i langsam film:

Far min plar vakna tidleg. Tidleg = "før fuggeln fis", som ho mor segjer. Far min var ute tidleg ein morgon, og då såg han den vesle hareungen fyrste gongen. Ungen hoppa litt att og fram, alt etter kvar far min stod, og so spratt den vesle pelsballen burt eller sokk i jordi eller kva me no skal segja. Burte vart 'n. Nokre timar seinare stræna eg i veg mot veslehuset, heilt i mine eigne tankar, som vanleg, og der! Noko brunt rørde seg i lyngen, ein halv meter ifrå meg. "Ein fugl", tenkte eg. Men det var mest som ingi flaksing med venger og slikt. Eg snudde meg, og fekk auga på ein liten rund sak med lange øyro som sat kurr still millom tvo tuvor. Herre min hatt so liten han var! Um lag som ein handball. Og han sat heilt heilt still og eg trur han tenkte noko slikt som:

"Um eg berre sit heilt urørleg her og held pusten og ikkje ledar på so mykje som eit augnelok då kann dei fulla ikkje sjå meg, nei då, eg sit her berre heilt heilt still eg, ja, det gjer eg, å, jø, kvar er mor, no når eg treng henne som mest, å ve meg! Nei, no spring snart harehjarta i bringa på meg, hjelpes, tei still, sit still, kvifor stend denne tausi berre der og ser beint på meg, eg er då ikkje her, ikkje i det heile, nei, eg er berre ein roten stubbe eller noko, lalala, sit still, still, nei, nei dette - dette gjeng ikkje godt!"

Og dimed fór ungen upp frå det vesle gøymet sitt og i ei rasande fart byksa og spratt han hit og dit, rett framfor augo mine, sjoks millom tuvor og lyng, og so var 'n burte att. "Han er burti her", sagde far. "Nei, han sprang då hit" sagde eg og peika i motsett leid. Me fann ikkje att 'n. Der lurde du oss, gut! Til alt hell greidde far å knipsa eit bilæte medan pjusken sat still og stiv av redsla:

II. "Tur gutu'n!"

I nordfylket er det samar, og der det er samar, er det tamrein. Stundom, i alle fall. Og reinen elskar å standa midt i vegen sleikja salt og andre godsaker. Dei ottast ikkje bilar - tvert imot. Dei stend i ro heilt til bilen er ei fingerlengd ifrå deim, og då læst dei som dei skal springa til høgre, til dømes, men med same du svingar til vinstre og vil koma rundt, tverrsnur dei og flyg til vinstre, dei òg, rett framfor kjerra. Undersame dyr.

Syklistar er det ikkje lika glade i. Difor er det morosamt å rasa midt imot ein flokk med rein, på sykkel, og endå morosamare er det når vegen er so ujamn at du MÅ syngja "Hompetitten-hompetatten-hompetitten-teia, mjølkeruta kommer ifra Stomperud på heia" og so burtetter. Når du er eit lite stykke undan dyri, kann du ropa "Tur gutu'n! Her kjem mjølkeruta!", og då skvett og sprett dei ut i grøfti og kalvane finn mor si og gøymer seg attum henne. Stas! 

Ordlaget "tur gutu'n" - eller 'ut or vegen', som det tyder - høver sers godt nett på denne staden, for Gutulidi nasjonalpark ligg berre eit steinkast undan. 

Her ser de ein av mange Rudolfar:

III. Elg i myggnedgang

Far og eg hadde ein haug med storgilde turar, og ein av turane vart betre en me hadde trutt han skulde verta. Det var ein varm og kvæv dag, heilt vindstill, litt skyer. Det hadde regna litt tidlegare, og då veit de kva som hender: Myggen legg seg som eit tjeld yver all verdi og let ingen sleppa undan sugestellet sitt. Eg laut tulla meg inn i regnjakka mi endå det var tjuge gradar, minst, og inkje angar betre en sveitte, tykkjer myggen. So der gjekk me, varme og keide med ein hale av blodsugarar etter oss.

Det vart so smått betre då me kom litt uppi høgdi. Likevel avgjorde me at det greidaste var å koma seg ned og heim att. Me hadde snaudt teke til med nedstigingi, då noko rørde seg i augnekråi. Det var ikkje ein mygg, men ein elg! Nei, tvo! Ein stor og ein liten. Den vesle hakk i hæl etter mor si. Eg fekk hug til å putta den vesle uppi sekken og taka honom med meg heim. Det vart ittno 'ta det. Men jø, for nokre dyr! Eg gissar dei var på veg til kooperativen og skulde kaupa mjølk og braud og kann henda ein is til veslekalven. Og etter denne storfelte syni, vart myggen burte. Heilt sant!

Snipp-snapp-snute!

Ja, og dessutan vart eg ven med ei liti og rund skogmus som budde lika attmed hytta, men ho fekk eg ikkje knipsa noko bilæte av, so det fær verta ein annan gong.