spyrja einhvern at nafni

Eg hev so vidt skrive um namn fyrr, men no kjem det atter eit namneinnlegg. Namn på folk er ikkje ei ny ovring. Me hev ymse sernamn (proprium) på gamle runesteinar og pinnar, det var jamt det folk skreiv. "[Namn] reiste denne steinen etter", "eg, [namn], måla runa". Det er òg gamall sedvane å ausa vatn på ungen når han vert namngjeven, det er kjent at germanske folk ausa barn vatni jamvel i heidi tid.

Eg skal ikkje leggja fram so mange måtar å laga namn på, men variasjonsprinsippet vart mykje nytta. Ein tok ein namnlekk frå den personen ungen vart kalla upp etter, og lagde til ein ny andrelekk. Til dømes Þorbrandr – Þorleikr – Þorsteinn og so burtetter. Når lekkar vart sette i hop på den måten kunde nye tydingar ovra seg. Finnur Jónsson hev skrive sumt um dette: "Gustav Storm viste i sin avhandling hvorledes man i folkevandringstiden dannede nye navne netop ved at sætte dele av avdøde slægtningers navne sammen, dette skete, uagtet de to led ikke alltid helt passede logisk eller naturligt sammen. Det nye navns betydning blev ikke mindre ved det, snarest større, idet det nu repræsenterede to personer og måtte saaledes tros at have dobbelt styrke." Gildt.

Ein kunde òg gjeva ungen namn etter gamle skyldfolk, mynsteret var ofte slik:

eldstesonen - fær namn etter farfar
eldstedotteri - fær namn etter farmor
den næsteldste sonen - fær namn etter morfar
den næsteldste dotteri - fær namn etter mormor

Greidt. Då er fyrenamnet på plass. Men folk fekk tidt andre namn attåt, nemningar som kjenneteikna eigaren, dei kunde vera både gode og vonde. Ólafr kyrri, Ólafr digri, Sigurðr flatnasi, Gilli bakrauf. Eg tykkjer underlege attåt-namn er morosame greidor, og no skal tvo islendingesogor, Soga um laksdølane og Njålssoga, tevla um kven som hev dei gjævaste namni. Eg tek ikkje so mykje umsyn til etymologi og tyding, men dømer etter kor morosame dei er i norsk umsetjing. Det er med andre ord ikkje so ovlegt vitskaplegt, men trøysamt lell.
Laksdølasoga opnar ballet. Fylgdi er tollegt vilkårleg, men godsakene kjem sistpå.

Bolle Bollesson
Frode den frøkne (det er gildt tilnamn, men eg tykkjer det læt so... rart)
Tord Tordsson Katt
Kjetil Flatnev ("flatnase")
Hallgjerd Langbrok
Skallagrim
Tord Gjestsson den låge
Torhalla den radmælte ("munnrappe")
Torolv Raudnev ("raudnase")
Torstein Torskabit
Ulv Hognesson den skjalge ("den skeive/skjegløygde")
Torkjell Skalle
Unn den djuptenkte
Ån Rismage
Melkorka
Kjetil den fiskne


So er det Njåla. Eg kann segja alt no at godiset kjem her:

Kjetil den glattmælte
Olve den barnekjære...
Grim Loddenkinn
Gudrun Nattsol
Torstein Breimage
Ulv Uggasson
Hallbjørn halvtroll
Ånund Taskabak
Buldre-Kjetil
Torstein Spurv
Kong Hjørleiv den kvinnekjære av Hordaland (!)

Eg hev endå til laga ein liten pall for dei tri eg tykkjer er gildast. Seg til um de er usamde i fylgdi:

3. Torvald Kroppenskjegge
2. Orm Taskerygg
1. Bjørn Kistesmør


Njåla vinn so det syng! Det er soga eg kjenner best, og eg hev røkt hardare etter morosame namn i henne enn andre stader. Men skit samma, me hev ein vinnar. Eg endar innlegget med den grovaste utsegni i soga, ho kjem frå Skarphedin Njålsson, må vita:

"Du skulle heller staka ut av tennene dine rasstarm-enden av den merra du åt før du reid til tings." (s. 181).

Gildt.
God natt!




Kjeldor:

Njålssoga, omsett av Aslak Liestøl og Jan Ragnar Hagland. (1996). Oslo: Det Norske Samlaget

Særheim, Inge. (2004). ”Person- og stadnamn”, i O.E. Haugen (red.): Handbok i norrøn filologi, Bergen: Fagbokforlaget, ss. 337-373.

Aasen, Ivar. (1980). Norsk Navnebog, faksimileutgåva med fyreord og merknader av Per Nordseth. Børsums Forlag og Antikvariat A/S.

bilæte frå ein tysdag...

Ja. Bilætet kjem i dag. Det vart so eg reint gløymde det i går, men det er kanskje like greidt, for himmelhòlet er blåare og vidare i dag.















Utsynet er gildt, det ser de sjølve. Ja, det er so vænt at eg er nøydd til å gjeva att nokre ord frå hovding Aasen. Kvædet heiter "Vårdagen", må vita. Her er fyrste, tridje og femte strofa:

Upp av krakken!
Sumarsoli skin i grøne bakken;
jordi heve fenget helgar-plagget på,
skogen stend i lauv so lysteleg å sjå.
Livet lettnar,
vollen turkar seg, og vegen slettnar.

Inn um glaset
fær eg angen av det grøne graset.
Vist er vinden rik på liv og lækjesaft;
ut eg vil og sanka helsebot og kraft;
alt for lenge
sat eg inne som ein fugl i stenge.

Kvar ein lyder,
liv og ljod på viddom fram seg byder.
Lat oss ganga seint og sjå oss vel i kring:
Vegen er so full av fagnadsame ting.
Langa stunder
treng eg til å sjå på desse funder.

Eg kann ikkje upp frå eksamenskrakken heilt enno. Men bid litt, so kjem fyrste ferieinnlegg, det er ikkje mange dagar ifrå.

God kveld!

at vera í góðum hug

God dag. Her er eg att. Med ei liti soga frå kvardagen.

Etter nokre gjeremål nede i byen i ettermiddag kom eg upp att til Voll. Eg sette meg ned attmed skrivebordet og då høyrde eg ein kjend dur, ein slik som jamlegt durar i sumarhalvåret. Ljodkjelda var å finna drygt seksti meter frå vindauga mitt. Grasklipparar. Ikkje berre éin, men tvo. Fyrst såg eg ein liten traktorklippar, ein slik som bestefar hev. Og uppå sat ein kæill som fint kunde vore bestefar min, um lag same alder og klednad. Men jamsides gjekk ei kona med ein vanleg klippar. Dei var tvo um det! Det var gildt å sjå, og høyra på. Eg skulde gjerne lukta på det nyklipte graset au. Kæillen sat so fint og køyrde rundt på plenen, eg veit ikkje um han fylgde eit serskilt mynster, men det såg proft ut. Eg skal au ha ei gjenta som kann bruka ein klippar. Ho kann godt greida andre saker attpå, sveisa litt um det trengst, lappa ei brok og hava godt handlag. Med det meste. Serlegt alt som veks, blommer, kvist & kvåså.

Elles kann eg nemna at eg fekk straumbrev frå Afrika i går, Namibia, og det var gjævt! Lenge sidan eg hev høyrt frå folk der. Dimed sette eg i gang ei leiteøkt etter bilæte frå Afrika-ferdi mi, og sumt kann de sjå her:














Kø. Folk som bur på internatskulen skal ha fôr.















Me skulde spela kamp. Footballmatch. Gjentelaget åt Otjikoto Secondary School med tre norske jinter mot eit anna skulelag. Då kom det folk, gitt!















Ein heilt vanleg gymtime. Det skal nemnast at berre gutane hadde gym. Gjentone sat og såg på eller svirra rundt med eigne småprosjektar.















Akk, dette var i dei gilde dagane eg hadde svart hår.
Skulle nå mæssom væra litt hard og barsk sidan eg var ny-utkomen or skåpet.














Halla, sjæl, kompis!


Jau. Då segjer eg takk for fylgjet.
Og god kveld til alle som kjem innum, vevloggen er til for dykk. :o)

laurdag og måndag

Eg vakna. Tidlegt um morgonen, 17. mai. I Elverum var stoda slik:



Som dei gamle sagde: "Snjóvar".



Då kann det vera greidt med huva til bunaden.
Nei då. Ho er berre til innebruk.
Men kent er til utebruk òg.



Stilfullt.




Kaizer sit på russen.




Eg gjev mikroben ein suss.



I dag er eg i Nidaros, og det næst siste måndagsbilætet kjem her:

det er måndag tolvte og ein god dag

Her er noko eg femnde i dag:















(jamfør trei no og i fyrre vika!)

måndag. er. bilæte.

Maybe it's just me -
but sometimes
it's impossible to breathe

k-e-n-t.

småkvast um kvessing

God laurdagskveld, lesarar!

Sume hev ynskt at eg skal leggja ut ei serskild tekst. I vår hadde eg eit lite stykkje på prent i tidsskriftet Riss, og bladestyret vilde endå til at eg skulde lesa det høgt på sjølve bladsleppen. Det kann de sjå her:
















Eg hev ikkje so mykje anna å målbera nett no, dimed høver det godt å spreida litt av det som alt ligg fyre. Eg legg inn teksti her, men folk bør kjøpa bladet òg! André hev til dømes nokre ov-gode teikneseriestripar der.

God lesnad!



Draumstinn hugborg

Løytnant Thomas Glahn fell i stavar berre han fær ein turrkvist eller dilikt framum augo. Sume tykkjer dette er morosamt, toskutt, merkjelegt, ja, endå til låkt. Skal det vera vrangt å binda seg til stort og smått som ein råkar på? Nei, det er ikkje gale fatt med han Glahn. Eg veit då fleire som er av same slaget, svermarar og drøymarar som læt det vesle gjera verdi. Desse er jamt dei gjævaste å vera i lag med, dei finn hugnad i mest alt og målber seg stundom som velvyrde diktarar.

Me hev eit gildt ordtøkje som segjer at ”det småe få me vyrda; det store vyrder seg sjølv”. Var det ikkje so at ei rad tenkjarar og bokfolk seint på 1800-talet, til dømes Ola Hansson, meinte at det er ”bagatellerna som styra våra lif”? Småe, bråde hugskot er viktugare for livnaden en gjenomtenkte gjerder. Ja, berre læ åt det, men eg trur det vesle og veike gjev rikare gleda en det store og sterke. Det vesle kjem ofte so illsnøgt og uventa at det kann grava seg djupt inn utan hinder, og so stend ein der, hugteken og uppglødd.

So, no hev eg vart meg sjølv og andre romantikarar for allskyns åtak. De veit, sumtid lyt ein få liva med berre éin fot i røyndi medan resten spring og sprett millom dulde draumstader som berre ein sjølv kjenner til. Sumtid, ikkje stødt. No skal eg stutt gjeva att ei hending som sette saman tvo upphavlegt småe og åtskilde emne, men som òg batt i hop røynd og løynd. De lyt kvessa nasen fyre de les på, det er han som er mest verksam. Ja, og berre so det er sagt; det er ikkje skjemt dette her. Kann vera eg er toskutt, men då er eg det i lag med Glahn.

Det heile gjekk til slik: (og me brigdar til dramatisk notid) Eg sit i kråi mi på Dragvollbiblioteket og les. Eg er i siget, bladar um og strikar upp. Med tidi vert eg svolten og finn fram ein klementin. Eg tek tå skalet og legg det ned attmed bøkene og skrivesakene, eg et båtballen og tek til å lesa att. Etter eit bil vil eg rita tre. Eg ritar syntaktiske tre, mange og lange tre, og blyanten vert um senn flat og feit.

Eg lyt kvessa.

(Ja, eg merkjer ut eit so kvardagslegt arbeid med skakkskrift og luft i kring. De skal vita det, at kvessing av skrivereidskapen kann vera upphav til mangt og mykje som ein skal gjeva ans på. For:)

Eg gjeng ikkje til skrotbytta for å kvessa, og eg kastar helder ikkje flaki der. Nei, ikkje denne gongen. Skalet ligg holt og bert på bordet, mest som ein open neve. Eg held blyanten yver skalet og vrid til.

Kvesseljod og mjuk landing i skalhandi.
Då, skynar de, då!

Det er eit utal angar som sig upp frå sovori ihopblanding! Klementinsaft og nykvesst rusk frå ein blyant! Og ikkje berre dét, men det er so mange minne som kjem stilt og seint inn på ein, når alt dette rekk fram åt nasevingen. Det kryp inn og mokar ymse hugbilæte fram i dagen. Då, i ein stutt blenk, flyg barneskule og jol og blyant-teikningar og snjo i nakken og Donald Duck og berrføtte sprang og beine skidspor og krit på asfalten og rips og varme morhender og alt godt eg veit, det flyg framfyre eit innvendes auga, og med det vert eg so hugkveikt som eg aldri fyrr hev vore. Ei liti rid sit eg tagall på stolen og søkk ned i gamle syn. Det kitlar i skallen og kling i beingrindi.

Som dei sagde, dei gamle: Når lukka vil inn, skal ein berre lata upp.