den gamle skøge

Det er tid for meir gamalt snadder, og denne gongen hev eg valt ut nokre stubbar frå dagboki hans Absalon Pederssøn Beyer (1528-1575). Han kom frå Aurland, men som vaksen heldt han for det meste til i vestlandshovudstaden, so dagboki er på mange måtar sett & frett i Bergen på 1500-talet. Det vert eit litt myrkt emne denne gongen: forvitnelege meldingar um folk som hev dauda. Helst skal me vel ikkje flira åt slikt, men stundom er det vanskelegt å halda seg frå det. 

12. oktober 1562:
«Wart en tysk skreddere ille martlerit aff en bysseskyttere som tiente paa slotted, huilken som først hug honnom vdi houedit med en rapir, och gick saa heden, och der hand fornam at der var liff vdi honnom, gick hand op vdi gen i lofftid och stack honnom vdi tarmerne och hug honnom vdi henderne och i kroppen alleuegne, och vndkom saa, at mand ved ei huort. Det kom der aff at skredderen hafde købt sig j kanne øl, och begynte at quede, huilked den anden ei vilde fordrage, di stod hand fraa bordet, ligeruis som hand vilde gonged heden, drog saa veried och hug honnom offuer hoffuedet.»

26. august 1563:
«Døde Kastibrog den gamle skøge som hafde i fordum tid tient munker, kannicker, prester, hoffmænd oc andre, mett aff alder oc hafde hun tho horunger effter sig, fore huilke hun vilde icke aabenbare sine penninge, mend forsende dem oc gaff dem bort til andre.»

2. september 1563:
«Natten til fredag fall een vechtere aff dett ny Tornet aff den høgeste mur oc ner paa de peler som karnappen skall byggis paa, och saa der aff oc ner paa de mange steene och slo sig der all i stycker til døde. hand sigis at haue drucked den same dag vin tilforen, och haue bannes och skennist med een bonde paa toruit om natten som icke vilde legge til Tolleboden.»

9. november 1563:
«Døde hasteligen en hoffmand der hand var ført aff Isuog oc kom thil torged, som hand var opløfft talede hand it ord heller fire och døde straxt, hand var fød i Julland. aff honnom fick en hollensk skreddere som bode ved torged saadan en stanch oc ond ande att hand bleff kranck der aff oc døde paa tridie dag.»

*

  

direkte inne frå Elverum, februar 1425

Skal tru kva dei sysla med i heimbygdi mi (eller heimbyen, då) for drjugt 500 år sidan? Slikt undrast eg stundom på, og hin dagen gjorde eg nokre søk i Diplomatarium Norvegicum.

Det var ikkje mykje eg fann, men 27. februar 1425 hende det noko! Tvo karar, Einar Andirsson og Ewind Alfsson, kunngjer at Jon Gudmundzson gav Holmstein Gudleifsson styringi yver eigedomane sine i Jämtland, og at Holmstein skal krevja inn arven etter syster hans Jon. Ikkje blant dei mest spanande brevi i diplomatariet, men det er då noko.

Eg set ikkje um stykket, men det er greidt å vita at Elverum i eldre tid heitte Alfarheim ("Elveheim"), upphavleg eit gardsnamn. Då snurrar me brev!

Þæt see ollum godhum monnum kunnikt at mit Einar Andirsson ok Ewind Alfsson warom j prestagardhin j Alfuareim tisdaghin næst æfter Peters mæssa aarom æfter guz byrd mo. cdo. xxv saghom ok hørdhom a handerband þæira af eine halfuo Jon Gudmundzson æn af annare Holmstein Gudleifsson kændis þa fyrnæmpde Jon med sama handerband at han gaf Holmstene ader næmpdom sit fult vmbod ofuer sina jærdher j Jæmptoland ok þen arf sem honum bør med retto æfter sina syster at søkia ok følghia loghlica til þæs han siælfuer þit komer, skal ek ok alt þæt halla sem han loghlica gør j þesso mino vmbudhi til sanninda hær vm sattom mit okker insigle firir þætta bref er gort war a deghi ok are sem fyr siger.